پاستوریزاتور چیست؟

در صنایع تولید محصولات غذایی عمدتاً برای از بین بردن میکروب‌ها و افزایش ماندگاری ماده غذایی از روش پاستوریزاسیون استفاده می‌شود. به دستگاهی که فرآیند پاستوریزه کردن مواد غذایی را انجام می‌دهد، پاستوریزاتور می‌گویند.

 دستگاه پاستوریزاتور به‌وسیله یک شوک حرارتی فرآیند پاستوریزاسیون را انجام می‌دهد. بدین صورت که ابتدا ماده غذایی مورد نظر تا دمایی متناسب با محصول گرم شده و پس از نگهداری در یک مدت زمان معینی سریعاً آن را سرد می‌کنند. در این حالت میکروب‌های موجود ماده غذایی از بین می‌روند و به‌اصطلاح محصولی پاستوریزه تولید می‌گردد.

در صنایع تولید محصولات غذایی چندین روش برای پاستوریزه کردن محصولات وجود دارد. اما پرکاربردترین این روش‌ها پاستوریزاتور پلیتی است. از این روش بیشتر در خطوط تولید شیر، گلاب، تخم مرغ و دیگر مایعات استفاده می‌شود. به عبارتی دیگر می‌توان گفت رکن اصلی و قلب تپنده صنایع تولید محصولات لبنی (شیر، پنیر، ماست، دوغ، کره و ...) بخش پاستورایزتور است. 

نحوه عملکرد پاستوریزاتور در صنایع غذایی و لبنی

شیر به عنوان یکی از اصلی‌ترین مواد اولیه تولید محصولات لبنی از اهمیت بالایی برخوردار است. ازآنجایی‌که تولید دیگر محصولات لبنیاتی وابسته به شیر است و بعضاً برای تولید آن‌ها ممکن است یک الی چند روز زمان نیاز باشد، ازاین‌رو برای افزایش کیفیت و ماندگاری شیر می‌بایست آن را پاستوریزه نمود. پاستوریزه کردن شیر به وسیله دستگاه پاستوریزاتور انجام می‌شود.

 فرآیند پاستوریزه کردن شیر به شرح زیر انجام می شود:

ابتدا شیر وارد تانک بالانس شده و پس از آن شیر سرد به وسیله پمپ‌های سانتریفیوژه وارد بخش میانه پاستوریزاتور می‌شود. در این بخش شیر سرد با شیر گرمی که فرآیند سرد شدن آن انجام شده، تبادل گرمایی انجام می‌دهد. پس از آن دمای شیر یک درجه افزایش یافته و سپس از بخش میانی پاستوریزاتور خارج می‌گردد.

در مرحله بعد چربی شیر (به‌وسیله دستگاه هموژنایزر) گرفته شده و دمای شیر را به 72 درجه سانتی‌گراد می‌رسانند. بعد از گذشت 15 ثانیه شیر وارد بخش اکونومایزر می‌شود و پس از تبادل حرارتی با شیر سرد ورودی دمای آن به 4 درجه سانتی‌گراد می‌رسد.

 در آخر شیر خارج شده از پاستوریزاتور به طور کامل پاستوریزه شده و می توان مدت زمان بیشتری آن را نگه داشت.

توجه داشته باشید که عملکرد مناسب این قسمت از اهمیت بالایی برخوردار است. به همین دلیل دستگاه پاستوریزاتور به طور مستمر و بنا به میزان استفاده به صورت هفتگی و ماهانه مورد بررسی و عیب یابی قرار می‌گیرد تا در صورت بروز مشکل سریعاً نسبت به رفع آن اقدام شود.

مشخصات فنی دستگاه پاستوریزاتور

به‌طورکلی دستگاه پاستوریزاتور دارای تابلو برق و پنل کنترل به منظور تأمین برق پمپ‌ها، کنترل و تنظیم مدت زمان فرآیند پاستوریزاسیون هستند.

کلیه قطعات و بخش‌های این دستگاه از جنس استیل 304 هستند. (صفحات تبدیل از آلیاژ استیل 316 ساخته‌شده‌اند.) دستگاه پاستوریزاتور با توجه به نوع و میزان کاربرد (تناژ) در انواع دستی و اتوماتیک طراحی و ساخته می‌شود. ازاین‌رو پاستوریزاتور اتوماتیک به نسبت از دقت و سرعت بیشتری برخوردار است و برای تهیه آن می‌بایست مبلغ بیشتری نسبت به مدل‌های دستی هزینه شود. این دستگاه بعد از تولید به‌منظور اطمینان از نحوه عملکرد و کیفیت کار وارد مرحله آزمایش می‌شود.

 در این قسمت به‌وسیله سنجش و ارزیابی طرز کار (سرعت و کیفیت دستگاه) موردسنجش و ارزیابی قرار می‌گیرد و پس از اخذ استانداردهای لازم وارد خط تولید در صنایع غذایی و دیگر بخش‌های وابسته به آن می‌گردد.